A investigación da profesora Avelina Pichel, do CPI Virxe da Saleta, revela que o uso do galego nas inscricións funerarias medra na comarca.
“Co cambio de xeracións, muda tamén a valoración da lingua e da identidade”, sinala a profesora. Pichel está convencida de que a memoria escrita é tamén unha forma de futuro.
O galego renace nas lápidas: o estudo “Palabra e Memoria” chega ás Terras de Cea
O estudo “Palabra e Memoria”, impulsado pola profesora Avelina Pichel, do CPI Virxe da Saleta (O Cole de Cea), confirma que o uso do idioma galego nas inscricións funerarias está a medrar en toda a comarca das Terras de Cea, acadando xa un 5% en Piñor.
A docente lembra que a última inscrición funeraria en galego databa de 1518. Desde entón estendeuse un longo período de silencio lingüístico que durou 373 anos, ata a dedicatoria a Rosalía de Castro en 1891 no Panteón de Galegos Ilustres. Esa distancia histórica simboliza o final da etapa dourada da lingua e o inicio do Rexurdimento. Palabras tan cotiás como fillos ou netos desapareceran das lápidas, consideradas tabú durante séculos.
O galego volve ocupar o seu lugar na pedra e na memoria.
Porén, a partir do ano 2000, a recuperación do galego nas inscricións iniciou un proceso de rexurdimento que se consolidou especialmente na última década. O proxecto, apoiado nun mapa elaborado por David Canto Veiga e divulgado polo Consello da Cultura Galega en 2024, mobilizou unha rede de máis de 200 persoas voluntarias que percorren os cemiterios do país para documentar epitafios e elaborar informes.
Segundo os datos recollidos en máis de 80.000 familias de 283 concellos galegos, o uso de termos como faleceu, finou, muller, home ou fillos mostra unha tendencia emerxente. Pichel atribúe este cambio ao relevo xeracional e á maior sensibilidade das empresas funerarias. Estas empresas contan con profesionais alfabetizados en galego e con maior conciencia lingüística.
O estudo nas Terras de Cea
O equipo “Palabra e Memoria” chegou recentemente ás Terras de Cea impulsado pola iniciativa da profesora Pichel e o seu alumnado. Despois de visualizar a exposición fotográfica itinerante do proxecto, os estudantes e as súas familias realizan agora un traballo de campo nos cemiterios da comarca.
Nunha primeira análise de nove concellos (Amoeiro, Cea, Coles, Piñor, Vilamarín, Dozón, Lalín, Leiro e Toén), as mellores porcentaxes de uso do galego rexístranse en Leiro (7,5%), Dozón (6,4%) e Piñor (5%), mentres que Coles e Vilamarín non chegan ao 2%. En total, 700 familias participaron na visualización de inscricións.
Pichel, licenciada en Filoloxía pola Universidade de Santiago, combina o labor docente co aproveitamento educativo da exposición Palabra e Memoria. Esta iniciativa busca recuperar o patrimonio textual dos cemiterios galegos e concienciar sobre a importancia de manter viva a lingua tamén na lembranza dos defuntos.