Vida e Obra de Carmen Martín Gaite

A Vida e Obra de Carmen Martín Gaite, escritora de gran importancia na literatura contemporánea española, ten unha ligazón especial coa provincia de Ourense.

Carmen Martín Gaite, segunda filla de José Martín López (Valladolid, 1885) e María Gaite Veloso (Ourense, 1894), naceu o 8 de decembro de 1925 en Salamanca onde José Martín exercía como notario.

Vida e Obra de Carmen Martín Gaite

Os avós maternos eran de Ourense, e a súa nai tamén naceu nesta provincia. O avó fora catedrático de Xeografía e o tío avó fundador do Ateneo de Ourense, director e editor do xornal El Orensano.

A familia pasaba os veráns nunha finca dos avós maternos en San Lorenzo de Piñor (Barbadás), a cinco quilómetros de Ourense. Estas viaxes foron a base da súa vinculación con Galicia e o seu interese pola cultura da terra, que serviu de escenario a algunhas das súas obras como «As ataduras» e «Retahílas».

Na súa infancia non asistiu a ningún colexio xa que José Martín, de ideas liberais, non quería que fose educada nunha institución relixiosa. Por iso, recibiu clases de profesores particulares e do seu pai, gran afeccionado á historia e á literatura, que iniciou a Carmen e á súa irmá Ana nestas disciplinas.

O comezo da guerra civil española impediu a Carmen cursar o bacharelato no Instituto-Escola de Madrid, como xa fixera a súa irmá Ana. Por iso, tivo que realizar os seus estudos de segunda ensinanza no Instituto Feminino da súa cidade natal, cuxo ambiente reflectiría máis tarde na súa novela «Entre visillos«. Alí tivo como profesores a Rafael Lapesa e Salvador Fernández Ramírez, dous futuros membros da Real Academia Española que marcaron a súa vocación literaria.

Carmen Martín Gaite na Universidade

En 1943, Carmen iniciou os seus estudos de Filosofía e Letras na Universidade de Salamanca, onde tivo como profesores a Francisco Maldonado, Antonio Tovar, Manuel García Blanco e Alonso Zamora Vicente. No primeiro curso coincidiu con Ignacio Aldecoa e Agustín García Calvo, e colaborou na revista «Traballos y días», onde apareceron os seus primeiros poemas. Durante o verán de 1946, permaneceu becada na Universidade de Coímbra, onde consolidou o seu interese pola cultura galego-portuguesa.

No verán de 1948, tras rematar a súa licenciatura en Filoloxía Románica, foi becada para ampliar estudos no estranxeiro, no Collège International de Cannes. Alí perfeccionou o idioma francés, iniciouse na literatura francesa contemporánea e coñeceu un tipo de sociedade máis aberta e cosmopolita. Ao volver de Francia, trasladouse a Madrid coa intención de preparar a súa tese doctoral sobre os cancioneiros galego-portugueses do século XIII, que non chegou a concluír. En Madrid reencontrouse con Ignacio Aldecoa, que a introduciu no círculo literario de algúns dos membros da chamada Xeración do 50.

A traxectoria literaria de Carmen Martín Gaite

Pouco a pouco, o proxecto da súa tese doutoral foi diluíndose e gañou peso a súa dedicación á literatura. Publicaba contos e artigos en revistas e traballou durante un tempo facendo fichas para un dicionario da Real Academia Española.

Na primavera de 1954 obtivo o Premio Café Gijón pola súa novela curta «O balneario». A súa consolidación como novelista chegou co Premio Nadal que recibiu en xaneiro de 1957 pola súa primeira novela longa, «Entre visillos», na que desenvolve un personaxe feminino singular chamado a «nena rara». A segunda foi «Ritmo lento», que quedou finalista do premio Biblioteca Breve de Narrativa de 1962.

Tamén cultivou a literatura xuvenil, especialmente en algún dos seus contos («O castelo das tres murallas», 1981, ou «O pastel do diablo», 1985) e na súa novela «Caperucita en Manhattan» (1990).

Recibiu en 1988 o Premio Príncipe de Asturias de Letras e foi, en 1978, a primeira muller (a primeira edición é de 1977) en obter o Premio Nacional de Literatura pola súa obra «O cuarto de atrás», galardón que volveu recibir en 1994 polo conxunto da súa obra.

Obra de Carmen Martín Gaite

Novelas

• Entre visillos (1958), Premio Nadal 1957
• Ritmo lento (1963), finalista do Premio Biblioteca Breve 1962
• Retahílas (1974)
• Fragmentos de interior (1976)
• El cuarto de atrás (1978), Premio Nacional de Narrativa (España)
• Caperucita en Manhattan (1990)
• Nubosidad variable (1992)
• La reina de las nieves (1994)
• Lo raro es vivir (1997)
• Irse de casa (1998)
• Los parentescos (2001), inconclusa
• Compilaciones de relatos e novelas cortas
• El balneario (1955).
  Inclúe a novela corta homónima, Premio Café Gijón 1954, e os relatos «Los informes», «Un día de libertad» e «La chica de abajo».
• Las ataduras (1960)
• El castillo de las tres murallas (1981)
• El pastel del diablo (1985)
• Dos relatos fantásticos (1986)
• Dos cuentos maravillosos (2009)

Relatos

•     «Un día de libertad» (1953), na Revista Española.
•     «Retirada» (1995), na antoloxía Cuentos de este siglo. 30 narradoras contemporáneas.
•     «De su ventana a la mía» (1996), na antoloxía Madres e hijas.
•     «La chicas de abajo» (2009), na antoloxía Cuentos de amigas.

Ensaio

•     El proceso de Macanaz: historia de un empapelamiento (1970)
•     Usos amorosos del dieciocho en España (1973)
•     El conde de Guadalhorce, su época y su labor (1976)
•     Usos amorosos de la Postguerra española (1981)
•     El cuento de nunca acabar (notas sobre la narración, el amor y la mentira) (1983)
•     Desde la ventana: enfoque femenino de la literatura española (1987)
•     Vida cotidiana en tiempos de Goya (con Natacha Seseña y Gonzalo Anes) (1996)

Poesía

•     A rachas (1973)
•     Todo es un cuento roto en Nueva York (1986)
•     Después de todo. Poesía a rachas (1993). Antoloxía con prólogo de Jesús Munárriz
•     Poemas (2001)

Epistolario

•     Correspondencia (2011), con Juan Benet

Outros xéneros

•     La búsqueda de interlocutor y otras búsquedas (1974), artigos
•     Agua pasada (Artículos, prólogos y discursos) (1993), miscelánea
•     Esperando el porvenir. Homenaje a Ignacio Aldecoa (1994), conferencias
•     La hermana pequeña (1999), teatro
•     Cuadernos de todo (2002), diarios
•     Coto cerrado de mi memoria, ed. de Charo Ruano, Consorcio de Salamanca, 2002
•     Pido la palabra (2002), conferencias
•     Visión de Nueva York (2005), diario
•     Tirando del hilo : (artículos 1949-2000) (2006), artigos
•     El libro de la fiebre (2007)
•     La reina de las nieves». Imprescindibles RTVE (2020)

Premios recibidos por Carmen Gaite

    1954 – Premio Café Gijón pola novela El balneario.

    1957 – Premio Nadal pola novela Entre visillos.

    1978 – Premio Nacional de Literatura na modalidade de Narrativa pola novela El cuarto de atrás.

    1984 – Premio Nacional de Literatura Infantil e Xuvenil.

    1987 – Premio Anagrama de Ensaio por Usos amorosos de la postguerra española.

    1987 – Libro de ouro dos libreiros españois Ensayo por Usos amorosos en 1987.

    1988 – Premio Acebo de Honor.

    1988 – Premio Príncipe de Asturias das Letras Españolas.

    1990 – Premio Mulleres Progresistas.

    1991 – Premio Castela e León das Letras.

    1994 – Premio Nacional das Letras Españolas.

    1997 – Medalla de Ouro do Círculo de Belas Artes.

    1999 – Pluma de Plata do Círculo da Escritura.

    2000 – Medalla de Ouro da Vila de Madrid.